Παθήσεις

Δεδομένου ότι οι περισσότεροι από τους καπνιστές παγκοσμίως κατοικούν σε χώρες χαμηλού και μέσου εισοδήματος (low- and middle-income countries – LMIC), καθίσταται σαφές ότι απαιτούνται μελλοντικές παρεμβάσεις για την πρόληψη της πρώιμης θνησιμότητας σε καταθλιπτικούς ασθενείς από νοσήματα που σχετίζονται με το κάπνισμα. Είναι, επομένως, δικαιολογημένη η αναγκαιότητα ανάπτυξης υγειονομικών συστημάτων με σκοπό την αναγνώριση και την περίθαλψη καταθλιπτικών ατόμων που καπνίζουν, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το υψηλό επίπεδο συννοσηρότητας και τελικά να προληφθεί η πρώιμη θνησιμότητα αυτής της ομάδας ασθενών.

Είναι γνωστό ότι το κάπνισμα αποτελεί μια σημαντική τροποποιήσιμη αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας παγκοσμίως. Υπάρχουν ισχυρά ερευνητικά δεδομένα σύμφωνα με τα οποία, συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό, τα άτομα με κατάθλιψη διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου, αναπνευστικών νοσημάτων, καρκίνου και πρώιμης θνησιμότητας. Aυτό μπορεί να αποδοθεί εν πολλοίς σε παράγοντες όπως ο αυξημένος επιπολασμός ανθυγιεινών συμπεριφορών σε αυτόν τον πληθυσμό, και ιδιαίτερα του καπνίσματος. Σύμφωνα με έρευνες σε χώρες υψηλού εισοδήματος, παρατηρείται υψηλός επιπολασμός καπνίσματος σε άτομα με κατάθλιψη και υποστηρίζεται ότι αυτό μπορεί εν μέρει να συμβάλλει στην αυξημένη πρώιμη θνησιμότητα αυτού του πληθυσμού. Η υπάρχουσα έρευνα για τη διερεύνηση των συμπεριφορών καπνίσματος στο φάσμα της κατάθλιψης σε χώρες LMIC είναι περιορισμένη.

Στη μελέτη αυτή διερευνήθηκε η σχέση μεταξύ κατάθλιψης και καπνίσματος σε 48 χώρες LMIC. Οι συγγραφείς διεξήγαγαν μια συγχρονική μελέτη κοινότητας, στην οποία συμμετείχαν 242.952 άτομα (μέση ηλικία 38,4 [SD = 16,1] έτη, 50,8% γυναίκες) από την Παγκόσμια Έρευνα για την Υγεία. Πραγματοποιήθηκαν πολυμεταβλητές αναλύσεις για τη διερεύνηση της σχέσης μεταξύ κατάθλιψης (συμπεριλαμβανομένων της υποσυνδρομικής κατάθλιψης, του βραχέος καταθλιπτικού επεισοδίου και καταθλιπτικών επεισοδίων) και συμπεριφορών καπνίσματος.

Συνολικά, ο επιπολασμός του καπνίσματος κατά τη δεδομένη χρονική στιγμή ήταν χαμηλότερος στην Αφρική (13,5%) και υψηλότερος στην Ασία (32,2%). Καταθλιπτικό επεισόδιο παρατηρήθηκε σε ποσοστό 6,7% του δείγματος. Συγκριτικά με άτομα χωρίς κατάθλιψη, η υποσυνδρομική κατάθλιψη, το βραχύ καταθλιπτικό επεισόδιο και τα καταθλιπτικά επεισόδια συσχετίστηκαν ισχυρά με το κάπνισμα, έχοντας αναδείξει παρόμοια μεγέθη επίδρασης (OR: 1,36-1,49). Σύμφωνα με μια μετα-ανάλυση που εκπονήθηκε σε επίπεδο χώρας, το συγκεντρωτικό ολικό OR για το κάπνισμα στην κατάθλιψη ήταν 1,42 (95% CI = 1,32-1,52, I2 = 39,7%). Επιπλέον, η κατανάλωση αλκοόλ και το άρρεν φύλο παρουσίασαν σταθερή συσχέτιση με το κάπνισμα σε όλες τις περιοχές, ενώ το κάπνισμα ήταν σταθερά λιγότερο συχνό σε άτομα που ήταν πλουσιότερα και είχαν υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο.

Τα δεδομένα αυτά παρέχουν αδιάσειστα στοιχεία ότι το κάπνισμα αποτελεί μείζον ζήτημα της δημόσιας υγείας μεταξύ ατόμων που ανήκουν στο φάσμα της κατάθλιψης σε χώρες LMIC, ενώ ενδέχεται η πρώιμη θνησιμότητα σε άτομα με κατάθλιψη να μπορεί να αποδοθεί εν μέρει σε νοσήματα που σχετίζονται με το κάπνισμα.

Το εύρημα των υψηλών επιπέδων συνύπαρξης καπνίσματος και κατάθλιψης σε αυτή τη μελέτη έχει μεγάλη σημασία για τη δημόσια υγεία, δεδομένης της αυξημένης πρώιμης θνησιμότητας σε άντρες καπνιστές και άντρες με κατάθλιψη. Ενώ η διακοπή του καπνίσματος θα πρέπει να αποτελεί στόχο κάθε καπνιστή, δεδομένων των συσχετίσεων που παρατηρήθηκαν, η εστίαση σε άντρες καπνιστές με κατάθλιψη μπορεί να έχει ιδιαίτερη σημασία.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το γεγονός ότι, σύμφωνα με τους συγγραφείς, τα επίπεδα καπνίσματος σε άτομα με υποσυνδρομική κατάθλιψη ή βραχέα καταθλιπτικά επεισόδια ήταν υψηλά, με σχετικά παρόμοιο μέγεθος με εκείνα της μείζονας κατάθλιψης. Συνεπώς, σύμφωνα με αυτά τα δεδομένα, σε οποιαδήποτε παρέμβαση γίνεται προσπάθεια αντιμετώπισης των υψηλών επιπέδων καπνίσματος σε άτομα με κατάθλιψη, θα πρέπει να λαμβάνεται επίσης υπόψη ολόκληρο το φάσμα της κατάθλιψης.

Οι συγγραφείς κατέληξαν στο γεγονός ότι το φάσμα της κατάθλιψης σε χώρες LMIC σχετίζεται σταθερά με υψηλά επίπεδα συμπεριφορών καπνίσματος. Δεδομένου ότι οι περισσότεροι καπνιστές παγκοσμίως βρίσκονται σε χώρες LMIC, απαιτούνται παρεμβάσεις διακοπής του καπνίσματος μελλοντικά, που θα έχουν ως στόχο τα άτομα με κατάθλιψη.

Κάπνισμα και καταθλιψη
Δημήτρης Οικονόμου Ψυχίατρος-Ψυχοθεραπευτής