Παθήσεις

Θα προσπαθήσω σε αυτό το κείμενο να δούμε κάποια επιστημονικά δεδομένα για να μπορέσουμε να έχουμε μια πιο ολοκληρωμένη άποψη, σχετικά με τον κορωνοϊό και τις επιπτώσεις του, ώστε να μπορέσουμε να αποφύγουμε με την βοήθεια της γνώσης, μια εκ νέου αύξηση των κρουσμάτων και των νοσηλειών στην χώρα μας.

Μύθος 1. Η Covid-19 δεν είναι παρά μια απλή γρίπη.
Αλήθεια:
Όλα τα επιστημονικά δεδομένα συγκλίνουν ότι ο κορωνοϊός είναι πολύ μεταδοτικότερος και μολυσματικότερος από την γρίπη και πολύ πιο θανατηφόρος. Σε κάθε περίπτωση όμως είναι ένας καινούργιος ιός, ο όποιος σε πληθυσμό χωρίς αντισώματα (που δεν έχουμε επειδή είναι καινούργιος ιός), θα σκότωνε εκατομμύρια, αν δεν υπήρχαν τα μέτρα προστασίας που πήραν όλες οι χώρες στον κόσμο.

Οι αριθμοί δείχνουν ότι οι θάνατοι μέχρι στιγμής είναι πολλαπλάσιοι της γρίπης σε παγκόσμιο επίπεδο παρά τα πρωτοφανή μέτρα που έχουμε πάρει και το lock-down Π.χ στην Ευρώπη κάθε χρόνο έχουμε περίπου 40.000 θανάτους από την γρίπη ενώ μόνο σε 4 χώρες της Ευρώπης οι θάνατοι ξεπέρασαν τις 110.000, στην Νέα Υόρκη ο κορωνοϊός έχει σκοτώσει ήδη το 0,15 %όλου του πληθυσμού.

Μύθος 2. Η Covid-19 δεν είναι πανδημία.
Αλήθεια:
Σαφώς και είναι πανδημία, αφού είναι ξεκάθαρος ο ορισμός του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), ο ορισμός λοιπόν της πανδημίας όπως προκύπτει από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, είναι μία πάθηση που συμβαίνει σε μεγάλο μέρος του κόσμου, υπερβαίνοντας τα σύνορα των χωρών, όταν αυτό γίνεται σχεδόν ταυτόχρονα και όχι εποχιακά,ανεξαρτήτως βαρύτητας,αιτίου η ανοσίας, δηλ ότι ακριβώς συνέβη και με τον κορωνοϊό.

Μύθος 3. Αποδίδονται θάνατοι στην Covid-19 που οφείλονται σε άλλες αιτίες.
Αλήθεια:
Ο κορωνοϊός σαφώς δεν είναι σαν τη γρίπη και είναι γνωστό ότι χτυπάει πολλά συστήματα του οργανισμού μας,
έχει αποδειχθεί ότι σχετίζεται με υπερπηκτικότητα(δηλαδή αυξημένο κίνδυνο για σχηματισμό θρόμβων) και επομένως μπορεί να προκαλέσει σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας, πνευμονική εμβολή,σύνδρομο πολυοργανικής ανεπάρκειας κτλ. Επομένως είναι σωστό να αναφέρεται σε όλες τις περιπτώσεις αυτές ο κορωνοϊός μεταξύ των αιτιών θανάτου και αυτή η τακτική ισχύει παγκοσμίως στην καταμέτρηση των θανάτων, από συγκεκριμένες πολύ μολυσματικές ασθένειες, επειδή η ύπαρξη τους αυξάνει πάντα την θνησιμότητα από υποκείμενες νόσους. Επίσης είναι σαφές ότι η αιτία θανάτου σε άτομα με υποκείμενες νόσους οφείλονται στον ιό, εφόσον έχουν μολυνθεί από αυτόν.

Μύθος 4. Ο Κορωνοϊός έχει κατασκευαστεί σε εργαστήριο της Κίνας και ξέφυγε από αυτό σκοπίμως ή κατά λάθος
Αλήθεια:
Στοιχεία από γενετικές έρευνες που έχουν δημοσιευθεί σε ένα από τα εγκυρότερα επιστημονικά περιοδικά στον κόσμο,
το Nature, δείχνουν ότι βάσει του γενώματος του ιού,είναι αδύνατον να έχει κατασκευασθεί σε εργαστήριο, σίγουρα όμως οι Κινέζοι άργησαν να ενημερώσουν εγκαίρως τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ώστε πολλές χώρες να προλάβουν να πάρουν τα έκτακτα μέτρα νωρίτερα.

Μύθος 5. Δεν έπρεπε να πάρουμε τόσο αυστηρά μέτρα στην χώρα μας, αφού οι θάνατοι και τα κρούσματα ήταν ελάχιστα.
Αλήθεια:
Γι’αυτό ακριβώς τα κρούσματα είναι ελάχιστα, επειδή πήραμε πολύ γρήγορα τα αναγκαία και σωστά μέτρα, σε αντίθεση με άλλες χώρες που άργησαν με τα γνωστά αποτελέσματα. Έτσι λοιπόν στο κρίσιμο στατιστικό στοιχείο των θανάτων ανά εκατομμύριο πληθυσμό το «σκορ»της Ελλάδας είναι 14 που θεωρείται από τα καλύτερα στον κόσμο και έχει άμεση θετική επίπτωση στην διεθνή εικόνα της χώρας, με ό,τι συνεπάγεται αυτό για τον τουρισμό και την οικονομία μας.

Μύθος 6. Ο Καθηγητής κ.Τσιόδρας αλλά λέει την μια φορά και αλλά την άλλη
Αλήθεια:
Ο κ.Τσιόδρας είναι ένας από τους καλύτερους γιατρούς στον κόσμο στην ειδικότητά του και σε αυτόν οφείλεται στον μεγαλύτερο βαθμό η επιτυχία της χώρας μας, είναι ευτύχημα για την Ελλάδα που ζει και εργάζεται εδώ, πάντα όταν ανακοινώνει κάτι, είναι βγαλμένο από τις διαθέσιμες επιστημονικές πληροφορίες και μελέτες μέχρι εκείνη την στιγμή,
είναι γνωστό ότι στις επιστήμες τα δεδομένα αλλάζουν συνεχώς και βγαίνουν νέες μελέτες που σε κάποιες περιπτώσεις αναιρούν τις προηγούμενες, επίσης πολλές φορές υπάρχουν και πολιτικές σκοπιμότητες πίσω από την αμφισβήτηση των επιστημόνων.

Συμπέρασμα:
Η χώρας μας τα έχει καταφέρει θαυμάσια μέχρι τώρα, σύμφωνα με τις οδηγίες των επιστημόνων και τις αποφάσεις της πολιτικής ηγεσίας και του Πρωθυπουργού με την συνδρομή όλων των πολιτών, που σε μεγάλο ποσοστό τήρησαν τα μέτρα και έτσι φτάσαμε όλοι μαζί σε αυτό το πολύ καλό αποτέλεσμα, τώρα που σιγά σιγά περνάμε στην δεύτερη φάση και την σταδιακή άρση των μέτρων, απαιτείται η ίδια σοβαρότητα και η ίδια πειθαρχία ώστε και το τέλος της δεύτερης φάσης να μας βρει νικητές και κυρίως υγιείς και ζωντανούς.

Δημήτρης Οικονόμου
Ιατρός Ψυχίατρος-Ψυχοθεραπευτής
www.psychiatros-neasmyrni.gr
www.oikonomoudimitris.gr

Με τις τρέχουσες τάσης γήρανσης του παγκόσμιου πληθυσμού, τα προβλήματα υγείας που σχετίζονται με τη γήρανση έχουν αναχθεί σε μείζον ζήτημα. Η κατάθλιψη στους ηλικιωμένους έχει γίνει ένα σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας που σχετίζεται με αυξημένη θνησιμότητα, αυξημένο κίνδυνο αυτοκτονίας, μειωμένη σωματική, γνωστική και κοινωνική λειτουργικότητα και έλλειψη αυτοπεριποίησης.
Η κατάθλιψη σε ηλικιωμένους που ζουν στην κοινότητα παραμένει σε μεγάλο βαθμό αδιάγνωστη και αθεράπευτη στην πρωτοβάθμια περίθαλψη, γεγονός που υποδεικνύει την ύπαρξη ιδιαίτερα μεγάλου φορτίου κατάθλιψης στους ηλικιωμένους στην κοινότητα.

Η κατάθλιψη στους ηλικιωμένους θεωρείται γηριατρικό σύνδρομο ποικίλης αιτιολογίας. Σε σύγκριση με την κατάθλιψη σε νεότερους ενήλικες, η κατάθλιψη της τρίτης ηλικίας σχετίζεται με υψηλότερο επιπολασμό σωματικών καταθλιπτικών συμπτωμάτων (π.χ. κόπωση), γεγονός που μπορεί να αντικατοπτρίζει κακή σωματική κατάσταση. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την προτεινόμενη «υπόθεση της αγγειακής κατάθλιψης», η αγγειακή νόσος μπορεί να προδιαθέτει, να επισπεύδει ή να εντείνει τα καταθλιπτικά σύνδρομα στους ηλικιωμένους. Αυτό υποστηρίζεται από δεδομένα σύμφωνα με τα οποία η αγγειακή νόσος και οι παράγοντες κινδύνου της συνδέονται με αλλοιώσεις της λευκής ουσίας, η ύπαρξη των οποίων αποτελεί γνωστό παράγοντα κινδύνου κατάθλιψης στους ηλικιωμένους. Οι παράγοντες αυτοί θα μπορούσαν να συμβάλλουν σε κακή πρόγνωση ή ακόμα και σε θάνατο, που περιλαμβάνει τη θνησιμότητα οποιασδήποτε αιτιολογίας και την καρδιαγγειακή θνησιμότητα. Σε ορισμένες μελέτες έχουν διερευνηθεί οι συσχετίσεις μεταξύ κατάθλιψης της τρίτης ηλικίας και κινδύνου θνησιμότητας. Ωστόσο, στις μελέτες αυτές χρησιμοποιήθηκαν διάφοροι ορισμοί της κατάθλιψης της τρίτης ηλικίας και των πληθυσμών, οι οποίοι ήταν ετερογενείς ως προς την περιοχή, την ηλικία και το φύλο.

Στην παρούσα μελέτη, οι Wei και συνεργάτες πραγματοποίησαν μια επικαιροποιημένη συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση, για να συνοψίσουν τα υπάρχοντα δεδομένα σχετικά με τη συσχέτιση μεταξύ κατάθλιψης της τρίτης ηλικίας και θνησιμότητας οποιασδήποτε αιτιολογίας σε ηλικιωμένους που ζουν στην κοινότητα. Οι συγγραφείς διατύπωσαν την υπόθεση ότι η κατάθλιψη της τρίτης ηλικίας σχετίζεται με υψηλότερο κίνδυνο θνησιμότητας οποιασδήποτε αιτιολογίας και καρδιαγγειακής θνησιμότητας. Για το λόγο αυτόν, πραγματοποίησαν επίσης μετα-ανάλυση που αφορούσε στην κατάθλιψη της τρίτης ηλικίας, τη θνησιμότητα οποιασδήποτε αιτιολογίας και την καρδιαγγειακή θνησιμότητα σε ηλικιωμένους που ζουν στην κοινότητα.

Στη συστηματική αυτή ανασκόπηση και μετα-ανάλυση συμπεριλήφθηκαν συνολικά 61 προοπτικές μελέτες κοόρτης από 53 κοόρτεις με 198.589 συμμετέχοντες. Συνολικά σε 49 κοόρτεις γινόταν αναφορά θνησιμότητας οποιασδήποτε αιτιολογίας και σε 15 αναφορά καρδιαγγειακής θνησιμότητας. Η κατάθλιψη της τρίτης ηλικίας συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας οποιασδήποτε αιτιολογίας (λόγος κινδύνων 1,34, 95% CI 1,27, 1,42) και καρδιαγγειακή θνησιμότητα (λόγος κινδύνων 1,31; 95% CI 1,20, 1,43). Παρατηρήθηκε ετερογένεια στα αποτελέσματα μεταξύ των μελετών και το μέγεθος των συσχετίσεων διέφερε ως προς την ηλικία, το φύλο, την τοποθεσία διεξαγωγής της μελέτης, τη διάρκεια της παρακολούθησης και τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν για την εκτίμηση της κατάθλιψης. Οι συσχετίσεις παρατηρήθηκαν σε διαφορετικές υποομάδες ανά ηλικία, φύλο, περιοχές διεξαγωγής των μελετών, περιόδους παρακολούθησης και μεθόδους εκτίμησης της κατάθλιψης της τρίτης ηλικίας.

Η παρούσα συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση των προοπτικών μελετών κοόρτης δείχνει ότι η κατάθλιψη της τρίτης ηλικίας συσχετίζεται με ποσοστό κατά 34% και 31% υψηλότερο κίνδυνο θνησιμότητας οποιασδήποτε αιτιολογίας και καρδιαγγειακής θνησιμότητας, αντίστοιχα. Ωστόσο, οι παρατηρούμενες συσχετίσεις σε αυτή τη μελέτη επηρεάστηκαν από τη σημαντική ετερογένεια μεταξύ των μελετών.
Τα αποτελέσματα της μελέτης μπορεί να έχουν κλινικές επιπτώσεις και επιπτώσεις στη δημόσια υγεία. Δεδομένου του υψηλού επιπολασμού της κατάθλιψης της τρίτης ηλικίας και του συσχετισμού της με τη θνησιμότητα, οι παρεμβάσεις που στοχεύουν στην πρόληψη της κατάθλιψης σε ηλικιωμένους θα συμβάλουν και στη μείωση της θνησιμότητας. Έχουν αναγνωριστεί ορισμένοι παράγοντες κινδύνου για την κατάθλιψη της τρίτης ηλικίας, συμπεριλαμβανομένων προδρόμων της νόσου, όπως η καρδιαγγειακή νόσος, η παχυσαρκία και το εγκεφαλικό έμφρακτο, κοινωνικοί παράγοντες, όπως η μοναξιά και η μειωμένη ανεξαρτησία, συγκεκριμένα ψυχικά προβλήματα, όπως το πένθος, και συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. Επιπλέον, κακές επιλογές τρόπου ζωής, όπως το κάπνισμα, η σωματική αδράνεια, η βαριά ή η ευκαιριακή άμετρη κατανάλωση αλκοόλ, έχει βρεθεί ότι είναι συχνές σε ηλικιωμένους με κατάθλιψη. Η βιβλιογραφία δείχνει ότι η πρόληψη της κατάθλιψης σε ηλικιωμένους μπορεί να επιτευχθεί έχοντας ως στόχο τους ηλικιωμένους που διατρέχουν τους παραπάνω κινδύνους. Επίσης, μελέτες έχουν δείξει ότι ο συνολικός αριθμός στοιχείων σε μια κλίμακα κατάθλιψης, όπως η GDS-15, ακόμα και χωρίς διάγνωση κατάθλιψης, μπορεί να συσχετίζεται με υψηλότερη θνησιμότητα. Αυτό υποδηλώνει ότι κάθε αύξηση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων συσχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας, χωρίς ωστόσο να είναι σαφές το σχετικό όριο.

Λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά τα δεδομένα, φαίνεται ότι η πρόληψη και η έγκαιρη θεραπεία της κατάθλιψης μπορεί να διαδραματίσει έναν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της βέλτιστης υγείας και στη μείωση της θνησιμότητας σε ηλικιωμένους ασθενείς. Από μελέτες έχει φανεί ότι η ελεγχόμενη περίθαλψη της κατάθλιψης στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας μειώνει τη θνησιμότητα σε ηλικιωμένους με μείζονα κατάθλιψη. Η φαρμακοθεραπεία για την κατάθλιψη της τρίτης ηλικίας μπορεί να είναι αποτελεσματική. Ωστόσο, η χρήση αντικαταθλιπτικών σε αυτόν τον πληθυσμό ενδέχεται να έχει ιδιαίτερες προκλήσεις. Για παράδειγμα, τα αντικαταθλιπτικά μπορεί να έχουν αρνητική επίδραση στην υγεία, διαταράσσοντας τις προσαρμοστικές διαδικασίες, όπως αυτές του ανοσοποιητικού συστήματος. Επιπλέον, από τους διάφορους υπότυπους κατάθλιψης της τρίτης ηλικίας, η αγγειακή κατάθλιψη ανθίσταται στην αντικαταθλιπτική θεραπεία. Για όλους τους παραπάνω λόγους, για την κατάλληλη διαχείριση της ψυχικής υγείας σε ηλικιωμένους θα πρέπει επίσης εξετάζεται το ενδεχόμενο εφαρμογής ποικίλων ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν ψυχοθεραπεία επίλυσης προβλημάτων, γνωσιακή ψυχοθεραπεία και διαπροσωπική ψυχοθεραπεία. Όλες οι παραπάνω προσεγγίσεις μπορεί να είναι βοηθητικές στη διαχείριση της κατάθλιψης της τρίτης ηλικίας σε ηλικιωμένους με κατάθλιψη που ανθίσταται στα αντικαταθλιπτικά φάρμακα.

GDS – 15: 15-item Geriatric Depression Scale, CI: Confidence Interval.

Βιβλιογραφία:

Wei J, Hou R, Zhang X, Xu H, Xie L, Chandrasekar EK, Ying M, Goodman M. The association of late-life depression with all-cause and cardiovascular mortality among community-dwelling older adults: systematic review and meta-analysis. Br J Psychiatry. 2019 Aug;215(2):449-455. doi: 10.1192/bjp.2019.74. Epub 2019 Apr 10. πηγή : pfizer

Η επιθυμία για αλκοόλ εξαρτάται από τη νευροχημεία και τα κυκλώματα του εγκεφάλου. Τα φάρμακα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αναστροφή ή τη σταθεροποίηση της επίδρασης της διαταραχής χρήσης αλκοόλ στην εγκεφαλική λειτουργία, βοηθώντας τη διακοπή και/ ή μειώνοντας την κατανάλωση οινοπνεύματος, είπε στη συνάντηση ο Michael Fleming (North Western University, Chicago, USA). Εφόσον η διαταραχή χρήσης αλκοόλ είναι μια χρόνια νόσος και λιγότεροι από 20-30% των ασθενών επιτυγχάνουν να αποφύγουν την υποτροπή, προσπάθειες να μειωθεί η κατανάλωση αλκοόλ, από το να στοχεύει κανείς την απόλυτη διακοπή για πάντα, είναι απαραίτητες σε πολλές περιπτώσεις.

Στην περίπτωση της διαταραχής χρήσης αλκοόλ προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε έναν πολύπλοκο συνδυασμό νευροβιολογικών φαινομένων, συμπεριλαμβανομένης της επιθυμίας και των συστημάτων επιβράβευσης και παρόρμησης. Συχνά συνυπάρχουν και άλλα ψυχιατρικά νοσήματα. Υπάρχει επίσης πιθανότητα ταυτόχρονης χρήσης και άλλων ουσιών και συγκεκριμένα στις Η.Π.Α., η χρήση της μαριχουάνας προκαλεί έντονη ανησυχία λόγω της αποποινικοποίησής της σε πολλές πολιτείες. Αντίθετα με την περίπτωση των καναβινοειδών, δεν υπάρχει ένας μοναδικός υποδοχέας. Το οινόπνευμα επηρεάζει πολλαπλά συστήματα νευροδιαβίβασης και τα συμπτώματα απόσυρσης μπορεί να επιμείνουν για μήνες.

Από όλες τις διαταραχές που οι ψυχίατροι καλούνται να αντιμετωπίσουν, αυτή είναι από τις πιο πολύπλοκες.

Οπότε δεν θα υπάρξει κάποια μαγική συνταγή. Τα φάρμακα από μόνα τους δεν μπορούν να είναι αποτελεσματικά. Πολλαπλές θεραπείες θα πρέπει να εφαρμοστούν, συμβουλευτική, ομαδική ψυχοθεραπεία, ομάδες αυτό-βοήθειας, θεραπεία αποκατάστασης. Συχνά η οικογένεια πρέπει να εμπλακεί όπως και ο ασθενής. Και πρέπει να διαχειριστούμε τα συνοδά νοσήματα.

Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που είναι ανεξάρτητοι αλλά αντιμετωπίζουν πρόβλημα στην κατανάλωση αλκοόλ. Και το πρόβλημά τους μπορεί να μην είναι εμφανές.

Σημείο να ξεκινήσει κανείς αποτελεί η αξιολόγηση της ποσότητας κατανάλωσης αλκοόλ, η οποία μπορεί να διαφέρει σημαντικά μεταξύ ασθενών με διαταραχή χρήσης αλκοόλ. Χρήσιμοι βιοδείκτες όπως το ethyl glucuronide (EtG), ένας μεταβολίτης του οινοπνεύματος, και η phosphatidylethanol, ένα φωσφολιπίδιο που σχηματίζεται στην κυτταρική μεμβράνη των ερυθροκυττάρων, είναι διαθέσιμοι ώστε να επιβεβαιώσουν τη βαριά κατανάλωση οινοπνεύματος.

Ενώ το DSM-IV περιέγραφε ξεχωριστά τις 2 διαταραχές, την κατάχρηση και την εξάρτηση από το οινόπνευμα, το DSM-5 σήμερα έχει μόνο μία διάγνωση, τη διαταραχή χρήσης αλκοόλ, με υποκατηγορίες ανάλογα με τη βαρύτητα της νόσου. Για να υποφέρει από σοβαρή διαταραχή χρήσης αλκοόλ, ο ασθενής θα πρέπει να πληρεί τουλάχιστον 6 από τα 11 κριτήρια που αναφέρονται στο διαγνωστικό εργαλείο. Όντας σε αυτή την κατηγορία θα δικαιολογούσε φυσικά τη χορήγηση σκευασμάτων εξήγησε ο Dr Fleming. Αλλά οποιοδήποτε ιστορικό νοσηλειών λόγω συνδρόμου απόσυρσης ή αυτοκτονικής συμπεριφοράς προσθέτει στην πολυπλοκότητα της θεραπευτικής προσέγγισης.

Η παρούσα ομιλία έλαβε χώρα στο American Psychiatric Association (APA) 2015 Annual Meeting, May 16 - 20, 2015; Toronto, Ontario, Canada

Πηγή:Lundbeck

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει προβλέψει ότι έως το 2020 η κατάθλιψη θα γίνει η τρίτη κύρια αιτία αναπηρίας παγκοσμίως. 1 Η κατάθλιψη της τρίτης ηλικίας είναι η εμφάνιση μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής σε ενήλικες ηλικίας 60 ετών και άνω. 2Η κατάθλιψη στους ηλικιωμένους είναι διαδεδομένη σε περιβάλλοντα κοινότητας και ακόμη πιο διαδεδομένη μεταξύ ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας που έχουν νοσηλευθεί λόγω σοβαρών σωματικών ασθενειών ή έχουν εγκλειστεί σε ιδρύματα λόγω μειωμένης σωματικής ή/και γνωστικής λειτουργικότητας. 1

Η μείζων καταθλιπτική διαταραχή (ΜΚΔ) εμφανίζεται σε ποσοστό έως 5% των ηλικιωμένων που διαμένουν στην κοινότητα, ενώ το 8-16% των ηλικιωμένων έχουν κλινικά σημαντικά καταθλιπτικά συμπτώματα. Τα ποσοστά της ΜΚΔ αυξάνονται όσο αυξάνονται οι συννοσηρότητες, με αναφερόμενα ποσοστά της τάξης του 5-10% στην πρωτοβάθμια περίθαλψη και ποσοστά που φτάνουν έως το 37% μετά από νοσηλεία σε μονάδα εντατικής θεραπείας. 2

Γνωστοί παράγοντες κινδύνου για την κατάθλιψη είναι το γυναικείο φύλο, η μεγαλύτερη ηλικία, η χαμηλότερη ικανότητα αντιμετώπισης καταστάσεων, η σωματική νοσηρότητα, το μειωμένο επίπεδο λειτουργικότητας, η μειωμένη γνωστική λειτουργία και το πένθος. Η κατάθλιψη έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας και χειρότερη έκβαση της θεραπείας των σωματικών διαταραχών.
Επιπροσθέτως, η κατάθλιψη μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ποιότητα ζωής . 1

Οι συνυπάρχουσες ιατρικές παθήσεις περιπλέκουν την αντιμετώπιση της κατάθλιψης. Οι ασθενείς με κατάθλιψη της τρίτης ηλικίας παρουσιάζουν μεγαλύτερο ποσοστό συνυπαρχουσών ασθενειών και χρήσης συγχορηγούμενων φαρμάκων από τους μη καταθλιπτικούς συνομηλίκους τους. Η σχέση μεταξύ της κατάθλιψης και μιας συνυπάρχουσας ιατρικής πάθησης μπορεί να είναι αμφίδρομη: ιατρικά προβλήματα όπως ο χρόνιος πόνος ενδέχεται να δημιουργήσουν προδιάθεση για κατάθλιψη, ενώ η κατάθλιψη σχετίζεται με χειρότερη έκβαση παθήσεων όπως η καρδιακή νόσος. Οι συνυπάρχουσες ασθένειες εγείρουν ανησυχίες για την πολυφαρμακία, συμπεριλαμβανομένων των επιπτώσεων των ψυχοτρόπων φαρμάκων στις ιατρικές παθήσεις και το μεταβολισμό άλλων φαρμάκων. Η σχετιζόμενη με την ηλικία μείωση του μεταβολισμού των φαρμάκων μπορεί επίσης να συμβάλλει σε αυξημένα ποσοστά ανεπιθύμητων ενεργειών των φαρμάκων. Η συνυπάρχουσα γνωστική διαταραχή είναι συχνή σε ασθενείς με κατάθλιψη της τρίτης ηλικίας και μπορεί να περιλαμβάνει πολλαπλούς τομείς της γνωστικής λειτουργίας, συμπεριλαμβανομένης της εκτελεστικής λειτουργίας, της προσοχής και της μνήμης. Η κατάθλιψη μπορεί να αποτελεί τόσο παράγοντα κινδύνου όσο και εκδήλωση της μείωσης της γνωστικής λειτουργίας, καθώς σχετίζεται με αυξημένο μακροχρόνιο κίνδυνο άνοιας. Συνεπώς, τα γνωστικά ελλείμματα μπορεί να είναι σημεία επιταχυνόμενης γήρανσης του εγκεφάλου που δημιουργεί προδιάθεση για την κατάθλιψη και την διαιωνίζει. 2

Η κατάθλιψη και το άγχος συχνά συνυπάρχουν μεταξύ των ηλικιωμένων. Οι γηριατρικοί ασθενείς με κατάθλιψη και άγχος θέτουν επίσης ειδικές προκλήσεις στους ιατρούς, όπως είναι αυξημένη συννοσηρότητα και οι μεταβολές της γνωστικής λειτουργίας, που μπορεί να επιφέρουν σύγχυση στη διάγνωση. Άλλα χαρακτηριστικά της κοόρτης (π.χ., φόβος στιγματισμού από την ψυχική νόσο, τάση απόδοσης των ψυχιατρικών συμπτωμάτων σε ιατρικά αίτια) μπορεί να οδηγήσουν σε ανεπαρκή αναφορά των ψυχιατρικών συμπτωμάτων. Επιπροσθέτως, οι περισσότεροι ηλικιωμένοι αναζητούν ψυχιατρική φροντίδα από ιατρούς πρωτοβάθμιας περίθαλψης και όχι από ειδικούς στην ψυχική υγεία. 3

Τα ποσοστά συννοσηρότητας ΜΚΔ και διαταραχών άγχους είναι υψηλά. Σε μελέτες βασισμένες στην κοινότητα, το 47,5% των καταθλιπτικών ηλικιωμένων πληρούν και τα διαγνωστικά κριτήρια μιας αγχώδους διαταραχής. Μεταξύ των ηλικιωμένων ασθενών πρωτοβάθμιας περίθαλψης με κατάθλιψη, το 61,4% έχουν και μία αγχώδη διαταραχή. Επίσης, το 27,5%-30,9% των ηλικιωμένων ψυχιατρικών ασθενών που διαγιγνώσκονται με ΜΚΔ αναφέρουν κλινικά σημαντικά συμπτώματα Γενικευμένης Αγχώδους Διαταραχής (ΓΑΔ). Τα συμπτώματα ΓΑΔ είναι τα πιο συχνά συμπτώματα άγχους μεταξύ των ηλικιωμένων με ή χωρίς κατάθλιψη. 3

Η συνύπαρξη κατάθλιψης και άγχους σχετίζεται επίσης με πιο έντονη συναισθηματική δυσφορία, αυξημένο κίνδυνο αυτοκτονικού ιδεασμού και πτωχότερη ανταπόκριση στη θεραπεία. 3

Συχνά συμπτώματα άγχους που μπορεί να συνυπάρχουν με ΜΚΔ περιλαμβάνουν: μη ρεαλιστικούς φόβους, υπερβολική και ανεξέλεγκτη ανησυχία, συμπεριφορική διέγερση, ευερεθιστότητα, μυϊκή τάση, αϋπνία στην έναρξη του ύπνου, κόπωση, προβλήματα συγκέντρωσης, αίσθημα καρδιακών παλμών, δυσκολία την αναπνοή, σφίξιμο στο στήθος, στομαχική δυσφορία, τρόμο ή ρίγος, κεφαλαλγία, διαρκή αναζήτηση καθησυχασμού, υπερβολικό έλεγχο και αποφυγή των καταστάσεων που προκαλούν φόβο. 3

Ηλικιωμένοι ψυχιατρικοί ασθενείς με αγχώδη κατάθλιψη αναφέρουν πιο σοβαρά ψυχιατρικά συμπτώματα, μειωμένη κοινωνική λειτουργικότητα και πιο έντονες σωματικές ενοχλήσεις σε σχέση με τους ασθενείς που πάσχουν μόνο από κατάθλιψη. Φαρμακολογικές μελέτες της ΜΚΔ στην τρίτη ηλικία έχουν δείξει μειωμένη ανταπόκριση στην ψυχιατρική θεραπεία για τους ασθενείς με αγχώδη κατάθλιψη. 3

Ο έλεγχος για κατάθλιψη είναι σημαντικός, αλλά τυχόν θετικά αποτελέσματα θα πρέπει να ακολουθούνται από λεπτομερή αξιολόγηση για την εκτίμηση της ασφάλειας των ασθενών και τη διασφάλιση της αναγκαιότητας της θεραπείας. Ως θεραπεία πρώτης γραμμής μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε φαρμακοθεραπεία είτε ψυχοθεραπεία. Τα αντικαταθλιπτικά που κυκλοφορούν είναι αποτελεσματικά σε μεγαλύτερης ηλικίας πληθυσμούς με κατάθλιψη, αλλά οι ηλικιωμένοι μπορεί να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο ανεπιθύμητων ενεργειών από τα φάρμακα. Οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (serotonin-reuptake inhibitors, SSRIs) θεωρούνται ως φαρμακοθεραπεία πρώτης γραμμής στους ηλικιωμένους2 ενώ και οι αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης και νοραδρεναλίνης (serotonin-norepinephrine reuptake inhibitors, SNRIs) θεωρούνται ως φαρμακοθεραπεία πρώτης γραμμής στη μέτρια ή σοβαρή κατάθλιψη. 4

Οι ηλικιωμένοι με κατάθλιψη θα πρέπει να παροτρύνονται να αυξήσουν τη σωματική τους δραστηριότητα στο βαθμό που μπορούν. Σε μια μετα-ανάλυση επτά τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων μελετών, η μέτριας έντασης άσκηση μείωσε τα καταθλιπτικά συμπτώματα. Άλλες εύλογες συστάσεις περιλαμβάνουν βελτίωση της διατροφής, καθώς επίσης αύξηση της συμμετοχής σε δραστηριότητες που προκαλούν ευχαρίστηση καθώς και αύξηση των κοινωνικών επαφών. Ωστόσο, λόγω του ότι η κατάθλιψη αυξάνει την πρόκληση της πραγματοποίησης αλλαγών στον τρόπο ζωής, αυτές οι συστάσεις είναι σε γενικές γραμμές ανεπαρκείς αν δεν γίνουν και άλλες παρεμβάσεις, όπως φαρμακοθεραπεία, ψυχοθεραπεία ή και τα δύο. 2

Η αγχώδης κατάθλιψη της τρίτης ηλικίας έχει σημασία τόσο για την κλινική όσο και για τη δημόσια υγεία, καθώς αποτελεί συχνή κλινική εκδήλωση σε διάφορα περιβάλλοντα φροντίδας ηλικιωμένων ατόμων και συνδέεται με αυξημένους κινδύνους για την υγεία. Παρατηρείται αυξημένη συναισθηματική δυσφορία, αυτοκτονικότητα, λειτουργική διαταραχή και μειωμένη ποιότητα ζωής και κατάσταση υγείας σε ασθενείς με αγχώδη κατάθλιψη στην τρίτη ηλικία. Συνεπώς, υπάρχει ανάγκη για βελτίωση της αναγνώρισης και θεραπείας των ηλικιωμένων με αγχώδη κατάθλιψη.


Βιβλιογραφία:
Sivertsen H et al. Depression and quality of life in older persons: a review. Dement Geriatr Cogn Disord 2015; 40:311–339.
Taylor WD. Depression in the elderly. N Engl J Med 2014; 371:1228-36.
Diefenbach GJ & Goethe J. Clinical interventions for late-life anxious depression. Clin Interv Aging 2006; 1:41–50.
Davidson JRT. Major depressive disorder treatment guidelines in America and Europe. J Clin Psychiatry 2010; 71[suppl E1]:e04
PP-GEP-GRC-0509-SEP19
Pfizer.gr

Η σχιζοφρένεια είναι μια χρόνια, ετερογενής, πολύπλευρη και εξουθενωτική διαταραχή που πυροδοτείται από ένα σύνολο αλληλεπιδρώντων γενετικών, επιγενετικών αναπτυξιακών και περιβαλλοντικών παραγόντων που παρεμβαίνουν συλλογικά στη φυσιολογική ανάπτυξη και ωρίμανση του εγκεφάλου. Έχει επιπολασμό ~1% παγκοσμίως και αντιπροσωπεύει σοβαρή κοινωνικοοικονομική επιβάρυνση, κυρίως ως αποτέλεσμα έμμεσων δαπανών, όπως ανεργία και κοινωνική υποστήριξη, αλλά και λόγω της νοσηλείας κατά τη διάρκεια των κρίσεων. Παρόλες τις σπάνιες και συνήθως σοβαρές περιπτώσεις σχιζοφρένειας πρώιμης έναρξης, η εν λόγω νόσος συνήθως διαγιγνώσκεται σε νεαρούς ενήλικες με το “πρώτο επεισόδιο ψύχωσης”.1

Χαρακτηρίζεται από πλειάδα συμπτωμάτων, συμπεριλαμβανομένων παραληρητικών ιδεών, ψευδαισθήσεων, αποδιοργανωμένου λόγου ή συμπεριφοράς και μειωμένης γνωστικής ικανότητας. H πρώιμη έναρξη της νόσου, παράλληλα με τη χρόνια πορεία της, την καθιστούν μία διαταραχή που προκαλεί αναπηρία σε πολλούς ασθενείς και τις οικογένειές τους. Συχνά η αναπηρία προκύπτει τόσο από αρνητικά συμπτώματα (που χαρακτηρίζονται από απώλεια ή ελλείμματα) όσο και από γνωστικά συμπτώματα, όπως διαταραχές της προσοχής, της εργασιακής μνήμης ή της εκτελεστικής λειτουργίας. Επίσης, μπορεί να παρουσιαστεί υποτροπή λόγω θετικών συμπτωμάτων όπως καχυποψία, παραληρητικές ιδέες και ψευδαισθήσεις. Η εγγενής ετερογένεια της σχιζοφρένειας έχει οδηγήσει σε έλλειψη συναίνεσης σχετικά με τα διαγνωστικά κριτήρια, την αιτιολογία και την παθοφυσιολογία της διαταραχής.2

Παρόλα αυτά, το πρώτο επεισόδιο ψύχωσης είναι αυτό που οδηγεί στη διάγνωση και καθιστά αναγκαία την ταχεία θεραπεία. Με εξαίρεση μια μειοψηφία ασθενών που υφίστανται μόνο ένα επεισόδιο, τα άτομα με αληθή σχιζοφρένεια συνεχίζουν να διατρέχουν κίνδυνο ψυχωσικών κρίσεων σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Επιπροσθέτως, οι υποκλινικές ψυχωσικές εμπειρίες είναι συχνές κατά τη διάρκεια της πρόδρομης φάσης.1

Οι ανωμαλίες στη νευροδιαβίβαση έχουν θέσει τη βάση για τις θεωρίες της παθοφυσιολογίας της σχιζοφρένειας. Οι περισσότερες από αυτές τις θεωρίες επικεντρώνονται είτε στην περίσσεια, είτε στην έλλειψη νευροδιαβιβαστών, συμπεριλαμβανομένης της ντοπαμίνης, της σεροτονίνης και του γλουταμινικού οξέος. Άλλες θεωρίες ενοχοποιούν το ασπαρτικό οξύ, τη γλυκίνη και το γ-αμινοβουτυρικό οξύ (gamma-Aminobutyric acid, GABA) ως μέρος της νευροχημικής διαταραχής της σχιζοφρένειας.2

Η παθολογική δραστηριότητα στις θέσεις των υποδοχέων ντοπαμίνης (ειδικά των D2) θεωρείται ότι σχετίζεται με πολλά από τα συμπτώματα της σχιζοφρένειας. Οι ντοπαμινεργικές οδοί που έχουν ενοχοποιηθεί είναι τέσσερις: η μελαινοραβδωτή οδός ξεκινά από τη μέλαινα ουσία και καταλήγει στον κερκοφόρο πυρήνα. Τα χαμηλά επίπεδα ντοπαμίνης εντός αυτής της οδού θεωρείται ότι επηρεάζουν το εξωπυραμιδικό σύστημα, οδηγώντας σε κινητικά συμπτώματα. Η μεσοµεταιχµιακή οδός, που εκτείνεται από την κοιλιακή καλυπτήρια περιοχή προς τις µεταιχµιακές περιοχές, μπορεί να παίζει ρόλο στα θετικά συμπτώματα της σχιζοφρένειας αν υπάρχει περίσσεια ντοπαμίνης. Η μεσοφλοιϊκή οδός εκτείνεται από την κοιλιακή καλυπτήρια περιοχή προς τον φλοιό. Τα αρνητικά συμπτώματα και τα γνωστικά ελλείμματα στη σχιζοφρένεια θεωρείται ότι προκαλούνται από τα χαμηλά επίπεδα ντοπαμίνης στη μεσοφλοιϊκή οδό. Η φυματοχοανική οδός ξεκινά από τον υποθάλαμο και καταλήγει στην υπόφυση. Η μείωση ή αναστολή της ντοπαμίνης στη φυματοχοανική οδό οδηγεί σε αυξημένα επίπεδα προλακτίνης και, κατά συνέπεια, σε γαλακτόρροια, αμηνόρροια και μειωμένη γενετήσια ορμή.2

Η υπόθεση της σεροτονίνης για την ανάπτυξη σχιζοφρένειας προέκυψε ως αποτέλεσμα της ανακάλυψης ότι το διαιθυλαμίδιο του λυσεργικού οξέος (LSD) ενισχύει τη δράση της σεροτονίνης στον εγκέφαλο. Μεταγενέστερη έρευνα οδήγησε στην ανάπτυξη φαρμακευτικών ουσιών που αναστέλλουν τους υποδοχείς και της ντοπαμίνης και της σεροτονίνης, σε αντίθεση με παλαιότερα φάρμακα που επηρέαζαν μόνο τους υποδοχείς ντοπαμίνης. Έχει διαπιστωθεί ότι οι νεότερες ουσίες είναι αποτελεσματικές στην ανακούφιση τόσο των θετικών όσο και των αρνητικών συμπτωμάτων της σχιζοφρένειας.2Μια άλλη θεωρία για τα συμπτώματα της σχιζοφρένειας περιλαμβάνει τη δράση του γλουταμινικού, του κύριου διεγερτικού νευροδιαβιβαστή στον εγκέφαλο. Αυτή η θεωρία προέκυψε ως απάντηση στο εύρημα ότι η φαινυλκυκλιδίνη και η κεταμίνη, δύο μη ανταγωνιστικοί ανταγωνιστές του NMDA (N-Methyl-D-aspartate) /γλουταμινικού, επάγουν συμπτώματα τύπου σχιζοφρένειας. Εν συνεχεία, αυτό έδειξε ότι οι NMDA υποδοχείς είναι ανενεργοί στη φυσιολογική ρύθμιση των νευρώνων ντοπαμίνης στη μεσοφλοιϊκή οδό και έδωσε μια πιθανή εξήγηση του λόγου για τον οποίο οι ασθενείς με σχιζοφρένεια παρουσιάζουν αρνητικά, συναισθηματικά και γνωστικά συμπτώματα.2

Η διάγνωση της σχιζοφρένειας, που λειτουργικά αντιστοιχεί με το πρώτο επεισόδιο ψύχωσης, συνήθως γίνεται σε νεαρούς ενήλικες αλλά μπορεί (αν και σπάνια) να τεθεί και στην παιδική ηλικία, στην εφηβεία ή αργότερα. Σε γενικές γραμμές ακολουθεί μία πρόδρομη φάση κινδύνου, στην οποία παρατηρούνται εμφανή υποουδικά ψυχωσικά επεισόδια και άλλα χαρακτηριστικά συμπτώματα. Μόλις διαγνωστεί η σχιζοφρένεια, ακολουθεί μια πορεία με διακυμάνσεις που χαρακτηρίζεται από οξεία έξαρση ψυχωσικών κρίσεων που επικάθονται σε υπόβαθρο ανεπαρκώς ελεγχόμενων αρνητικών, νευρογνωστικών και κοινωνικογνωστικών συμπτωμάτων. Περίπου 10–15% των ασθενών αναρρώνουν μετά το πρώτο επεισόδιο ψύχωσης, ενώ αντίστοιχο ποσοστό παρουσιάζει πιο σοβαρή και συνεχή μορφή της διαταραχής. Επιπρόσθετα με την κληρονομικότητα, πολλοί περιβαλλοντικοί παράγοντες κινδύνου έχουν ενοχοποιηθεί τόσο κατά τη διάρκεια της περιγεννητικής περιόδου (πρώτο κύμα), όσο και κατά τη διάρκεια της εφηβείας (δεύτερο κύμα). Γενετικές και περιβαλλοντικές επιδράσεις δρουν, τουλάχιστον εν μέρει, μέσω του λανθασμένου επιγενετικού προγραμματισμού της νευροανάπτυξης. Καθόλη τη διάρκεια της διαταραχής, δυσμενή περιβαλλοντικά συμβάντα μπορούν να πυροδοτήσουν κρίσεις.1

Της έναρξης της σχιζοφρένειας προηγείται μία φάση γνωστή ως πρόδρομη περίοδος, κατά τη διάρκεια της οποίας εμφανίζονται προοδευτικά αρκετά υποκλινικά χαρακτηριστικά, αν και με διαφορές μεταξύ των ατόμων. Σύμφωνα με την έννοια της κλινικής σταδιοποίησης, τα πρωιμότερα συμπτώματα μπορεί να είναι μη ειδικά και περιλαμβάνουν άγχος, καταθλιπτική διάθεση, κοινωνική απόσυρση και εκπαιδευτικές δυσκολίες, ενώ αυτά τα πρώιμα συμπτώματα ακολουθούνται από την εμφάνιση των “βασικών συμπτωμάτων” — ήπιες διαταραχές της γνωστικής λειτουργίας, της αντίληψης, της γλώσσας και του συναισθήματος — καθώς επίσης από μειωμένη ανοχή στο στρες και μειωμένη δυνατότητα αντιμετώπισής του. Αργότερα, εμφανίζονται πιο έντονες διαταραχές και αποδιοργανωμένος λόγος, καθώς και υποκλινικά θετικά συμπτώματα. Αυτά τα “σύντομα, περιορισμένα, διαλείποντα, ψυχωσικά συμπτώματα” και “εξασθενημένα ψυχωσικά συμπτώματα” είναι λιγότερο σοβαρά από ένα πλήρες ψυχωσικό επεισόδιο. Κατά τη διάρκεια της πρόδρομης περιόδου, παρατηρούνται όχι μόνο αρνητικά συμπτώματα αλλά και κοινωνικογνωστικές διαταραχές που συχνά είναι έντονα/-ες και συνδέονται με πτωχή λειτουργικότητα και μεγάλη πιθανότητα μετάπτωσης σε σχιζοφρένεια. Τα νευρογνωστικά ελλείμματα είναι επίσης εμφανή.1

Τα άτομα με τη συγκεκριμένη διαταραχή μπορεί να παρουσιάσουν διάφορες εκδηλώσεις. Σε αντίθεση με τον τρόπο παρουσίασης της νόσου στα μέσα, η σχιζοφρένεια δεν περιλαμβάνει διχασμό της προσωπικότητας. Αντ’ αυτού, πρόκειται για μια χρόνια ψυχωσική διαταραχή που διαταράσσει τις σκέψεις και το συναίσθημα του ασθενή. Η ασθένεια συνήθως παρεμβαίνει στην ικανότητα του ασθενή να συμμετάσχει σε κοινωνικές εκδηλώσεις και να δημιουργήσει ουσιαστικές σχέσεις. Η κοινωνική απόσυρση, μεταξύ άλλων παθολογικών (σχιζοειδών) συμπεριφορών, συνήθως προηγείται του πρώτου ψυχωσικού επεισοδίου ενός ατόμου. Ωστόσο, ορισμένα άτομα ενδέχεται να μην παρουσιάσουν κανένα απολύτως σύμπτωμα. Τα ψυχωσικά επεισόδια χαρακτηρίζονται από ειδικά για κάθε ασθενή σημεία και συμπτώματα (ψυχωσικά χαρακτηριστικά) που αντικατοπτρίζουν την “ψευδή πραγματικότητα” που έχει δημιουργηθεί στο μυαλό του ασθενή.2

Όπως επισημάνθηκε νωρίτερα, τα συμπτώματα της σχιζοφρένειας κατηγοριοποιούνται σε θετικά, αρνητικά ή γνωστικά. Κάθε σύμπτωμα είναι ζωτικής σημασίας καθώς ο κλινικός ιατρός προσπαθεί να διακρίνει τη σχιζοφρένεια από άλλες ψυχωσικές διαταραχές, όπως σχιζοσυναισθηματική διαταραχή, καταθλιπτική διαταραχή με ψυχωσικά χαρακτηριστικά και διπολική διαταραχή με ψυχωσικά χαρακτηριστικά.2

Τα θετικά συμπτώματα είναι τα πιο εύκολα αναγνωρίσιμα και μπορούν να ταξινομηθούν απλά ως “ψυχωσικές συμπεριφορές που δεν παρατηρούνται σε υγιείς ανθρώπους”. Τέτοια συμπτώματα περιλαμβάνουν παραληρητικές ιδέες, ψευδαισθήσεις και παθολογική κινητική συμπεριφορά διαφόρων βαθμών βαρύτητας.2

Τα αρνητικά συμπτώματα είναι δυσκολότερο να διαγνωστούν αλλά σχετίζονται με υψηλή νοσηρότητα καθώς διαταράσσουν τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του ασθενή. Τα πιο κοινά αρνητικά συμπτώματα είναι μειωμένη συναισθηματική έκφραση και αβουλησία (μειωμένη έναρξη στοχοθετημένης συμπεριφοράς). Οι ασθενείς μπορεί επίσης να παρουσιάσουν αλογία και ανηδονία. 2

Τα γνωστικά συμπτώματα είναι η νεότερη ταξινόμηση στη σχιζοφρένεια. Τα εν λόγω συμπτώματα είναι μη ειδικά και, επομένως, πρέπει να είναι αρκετά σοβαρά για τα προσέξει κάποιος άλλος. Περιλαμβάνουν αποδιοργανωμένο λόγο, σκέψη ή/και προσοχή, που εν τέλει επηρεάζουν την ικανότητα του ατόμου να επικοινωνεί.2

Οι στόχοι της θεραπείας της σχιζοφρένειας περιλαμβάνουν τη στόχευση των συμπτωμάτων, την πρόληψη της υποτροπής και την αύξηση της προσαρμοστικής λειτουργίας έτσι ώστε ο ασθενής να μπορεί να ενσωματωθεί και πάλι στην κοινότητα. Εφόσον οι ασθενείς σπάνια επανέρχονται στο αρχικό επίπεδο προσαρμοστικής λειτουργίας, πρέπει να χρησιμοποιούνται τόσο φαρμακευτικές, όσο και μη φαρμακευτικές θεραπείες για τη βελτιστοποίηση των μακροπρόθεσμων εκβάσεων. Η φαρμακευτική αγωγή είναι ο στυλοβάτης της αντιμετώπισης της σχιζοφρένειας, αλλά τα υπολειμματικά συμπτώματα μπορεί να επιμείνουν. Για το λόγο αυτό, είναι σημαντικές και οι μη φαρμακευτικές θεραπείες, όπως η ψυχοθεραπεία.2


Βιβλιογραφία:
Millan MJ. Altering the course of schizophrenia: progress and perspectives. Nat Rev Drug Discov 2016; 15:485-515.
Patel KR. Schizophrenia: Overview and Treatment Options. P T 2014; 39:638-45.
πηγή:pfizer

Η διαταραχή γενικευμένου άγχους (ΔΓΑ) είναι σχετικά συχνή, με τα ποσοστά επιπολασμού στη διάρκεια της ζωής να κυμαίνονται μεταξύ 4-7%. 1 Είναι μια διαταραχή χρόνιας, μη ελεγχόμενης ανησυχίας, που είναι πολυεστιακή (π.χ., σχετικά με τα οικονομικά, την οικογένεια, την υγεία και το μέλλον), υπερβολική και δύσκολο να ελεγχθεί, 2 ενώ συνήθως συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα όπως διαταραχές του ύπνου, μυϊκή τάση και δυσκολία συγκέντρωσης. Η συγκεκριμένη διαταραχή σχετίζεται με σοβαρή διαταραχή της κοινωνικής και επαγγελματικής λειτουργικότητας, συννοσηρότητα με άλλες διαταραχές και αυξημένο κίνδυνο αυτοκτονίας. Η ΔΓΑ μπορεί να παραμένει αδιάγνωστη λόγω επικέντρωσης στα σωματικά συμπτώματα και λόγω του στίγματος που συνοδεύει την ψυχική νόσο. 1

Η ηλικία έναρξης ποικίλλει ευρέως: ορισμένες περιπτώσεις διαταραχής γενικευμένου άγχους αρχίζουν στην παιδική ηλικία, οι περισσότερες αρχίζουν στην πρώιμη ενήλικη ζωή, ενώ άλλη μία περίοδος αιχμής της εμφάνισης νέων περιπτώσεων παρατηρείται σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας, συχνά σε έδαφος χρόνιων σωματικών ασθενειών. Η διαταραχή γενικευμένου άγχους είναι, εξ ορισμού, μια χρόνια διαταραχή, για τη διάγνωσή της απαιτείται η εμφάνιση συμπτωμάτων άγχους που διαρκούν τουλάχιστον 6 μήνες, ενώ οι περισσότεροι ασθενείς ταλαιπωρούνται από τη διαταραχή για πολλά χρόνια προτού αναζητήσουν θεραπεία. 2

Καλά τεκμηριωμένοι παράγοντες κινδύνου για τη διαταραχή γενικευμένου άγχους περιλαμβάνουν το γυναικείο φύλο, τη χαμηλή κοινωνικοοικονομική κατάσταση και την έκθεση σε αντιξοότητες κατά την παιδική ηλικία (π.χ., σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση, παραμέληση και γονεϊκά προβλήματα που αφορούν συντροφική βία, αλκοολισμό και χρήση ναρκωτικών ουσιών).

Τα κριτήρια για τη διάγνωση της διαταραχής γενικευμένου άγχους, όπου πρέπει να παρατηρούνται όλα τα χαρακτηριστικά που αναφέρονται παρακάτω προκειμένου να γίνει η συγκεκριμένη διάγνωση (DSM-V: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders), είναι: 2

Υπερβολικό άγχος και ανησυχία για διάφορα γεγονότα, που υπάρχει τις περισσότερες ημέρες για 6 τουλάχιστον μήνες.
Το άτομο δυσκολεύεται να ελέγξει την ανησυχία.
Το άγχος και η ανησυχία συνοδεύονται από τουλάχιστον τρία από τα ακόλουθα 6 συμπτώματα (στα παιδιά απαιτείται μόνο ένα σύμπτωμα): ανησυχία ή αίσθημα αγωνίας ή εκνευρισμού, εύκολη κόπωση, δυσκολία συγκέντρωσης ή αίσθημα ότι το μυαλό είναι κενό, ευερεθιστότητα, μυϊκή τάση και διαταραχή του ύπνου.
Το άγχος, η ανησυχία ή τα σχετιζόμενα σωματικά συμπτώματα προκαλούν κλινικά σημαντική δυσφορία ή έκπτωση σημαντικών τομέων της λειτουργικότητας.
Η διαταραχή δεν οφείλεται στις φυσιολογικές δράσεις μιας ουσίας ή σε ιατρική κατάσταση.
Η διαταραχή δεν εξηγείται καλύτερα από άλλη ψυχική διαταραχή.
Η διαταραχή γενικευμένου άγχους είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη σε περιβάλλοντα πρωτοβάθμιας περίθαλψης, όπου εμφανίζεται σε ποσοστό μεταξύ 7-8% των ασθενών. Ωστόσο, οι ασθενείς σπάνια αναφέρουν το σύμπτωμα της ανησυχίας. Η κύρια εκδήλωση σε περιβάλλοντα πρωτοβάθμιας περίθαλψης (και όχι ψυχικής υγείας) είναι σωματικά συμπτώματα όπως κεφαλαλγίες ή γαστρεντερικές ενοχλήσεις. 2

Η μείζων κατάθλιψη είναι μια συχνή συνυπάρχουσα πάθηση και εκτιμάται ότι 29-62% των ασθενών με ΔΓΑ πάσχουν από αυτή. Άλλες συχνές συννοσηρότητες είναι η κοινωνική αγχώδης διαταραχή (34%) και η κατάχρηση αλκοόλ (38%). Δυστυχώς, οι ασθενείς που παρουσιάζουν και συννοσηρές ψυχιατρικές διαταραχές είναι πιο επιβαρυμένοι και παρουσιάζουν λιγότερο επιτυχή ανταπόκριση στη θεραπεία από αυτούς που πάσχουν μόνο από ΔΓΑ. 1

Η μείζων κατάθλιψη μπορεί να είναι δύσκολο να διακριθεί από τη διαταραχή γενικευμένου άγχους λόγω του ότι πολλά συμπτώματα της ΔΓΑ (π.χ., κόπωση και αϋπνία) αλληλοκαλύπτονται με αυτά της μείζονος κατάθλιψης. Η διαρκής ανηδονία (ανικανότητα βίωσης ευχαρίστησης), που είναι χαρακτηριστικό της μείζονος κατάθλιψης, δεν είναι σύμπτωμα της ΔΓΑ. Οι ασθενείς με διαταραχή γενικευμένου άγχους συχνά περιγράφουν μία αίσθηση ανικανότητας, ενώ οι ασθενείς με μείζονα κατάθλιψη μπορεί να αισθάνονται απελπισία. Παρ’ όλα αυτά, τα άτομα με διαταραχή γενικευμένου άγχους παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο σκόπιμου αυτοτραυματισμού, συμπεριλαμβανομένων των αποπειρών αυτοκτονίας. Επίσης, οι ασθενείς με ΔΓΑ παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο άλλων ψυχικών και σωματικών ασθενειών (π.χ., σύνδρομα χρόνιου πόνου, άσθμα ή χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και φλεγμονώδης νόσος του εντέρου). 2

Συνήθως, οι ασθενείς με ΔΓΑ απαντούν θετικά στην ερώτηση “Ανησυχείτε υπερβολικά για ασήμαντα θέματα;” Η συγκεκριμένη ερώτηση αξίζει να τεθεί σε ασθενείς με αϋπνία, καταθλιπτική διάθεση, χρόνια γαστρεντερικά συμπτώματα και άλλα συμπτώματα πόνου ή άλλα ανεξήγητα επαναλαμβανόμενα προβλήματα υγείας. Για τον εντοπισμό της διαταραχής και τη διαχρονική παρακολούθηση των αποτελεσμάτων μπορούν να χρησιμοποιηθούν σύντομα ερωτηματολόγια, όπως το ερωτηματολόγιο 7 ερωτήσεων για τη ΔΓΑ (Generalized Anxiety Disorder 7-item scale, GAD-7), που χρειάζονται μόνο λίγα λεπτά για να συμπληρωθούν από τον ασθενή. 2

Τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες παρέχουν ισχυρές ενδείξεις των οφελών ορισμένων τύπων φαρμακοθεραπείας, ψυχοθεραπείας ή και των δύο για τη διαταραχή γενικευμένου άγχους. 2

Οι θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνουν ψυχολογικές θεραπείες και φάρμακα. Οι ψυχολογικές θεραπείες περιλαμβάνουν γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (ΓΣΘ), συμπεριφορική θεραπεία, εκπαίδευση στις τεχνικές χαλάρωσης και πρακτική εξάσκηση στο διαλογισμό ενσυνειδητότητας. Από αυτές, έχει μελετηθεί περισσότερο και χρησιμοποιείται ευρύτερα η ΓΣΘ. Τα φάρμακα περιλαμβάνουν αντικαταθλιπτικά, κυρίως τους αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης ως φάρμακα πρώτης γραμμής, βενζοδιαζεπίνες και αντισπασμωδικά. 1

Βιβλιογραφία:

Hoge EA. Generalized anxiety disorder: diagnosis and treatment. BMJ 2012; 345:e7500: 1-6
Stein MB & Sareen J. Generalized Anxiety Disorder. N Engl J Med 2015; 373:2059-68.
PP-GEP-GRC-0510-SEP19
πηγή:pfizer

Πρόσφατες επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι ο επιπολασμός ζωής στον πληθυσμό για τις προσβολές πανικού είναι 13% και 2% για τη διαταραχή πανικού σύμφωνα με τα κριτήρια του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου Ψυχικών Διαταραχών (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th Edition, DSM-5). Η διαταραχή πανικού και τα σχετιζόμενα συμπτώματά της παρατηρούνται συχνά στην πρωτοβάθμια περίθαλψη.

Προσβολή πανικού είναι μια διακριτή περίοδος φόβου ή άγχους που εμφανίζεται ξαφνικά, κορυφώνεται εντός 10 λεπτών και κατά τη διάρκειά της εμφανίζονται τουλάχιστον τέσσερα από 13 χαρακτηριστικά συμπτώματα. Πολλά από αυτά τα συμπτώματα είναι σωματικά όπως ταχυκαρδία, θωρακικό άλγος, εφίδρωση, ρίγος, ζάλη, έξαψη, αίσθημα ναυτίας, τάση για λιποθυμία, δύσπνοια, αιμωδία/μυρμηκίαση και αίσθημα πνιγμονής. Ένα συχνό συνοδό σύμπτωμα είναι η αποπραγματοποίηση (αίσθημα μη πραγματικότητας) ή αποπροσωποποίηση (αίσθημα απομάκρυνσης/αποστασιοποίησης από τον εαυτό). Άλλα αναγνωρισμένα συμπτώματα της προσβολής πανικού περιλαμβάνουν φοβικές γνωσίες, όπως φόβος απώλειας ελέγχου ή φόβος ότι το άτομο τρελαίνεται ή πεθαίνει.

Οι προσβολές πανικού μπορεί να εμφανιστούν χωρίς να έχει γίνει διάγνωση, αλλά μπορούν να συμβούν σε αρκετές από τις αγχώδεις διαταραχές άγχους, καθώς και σε άλλες ψυχιατρικές διαταραχές.

Για να τεθεί διάγνωση διαταραχής πανικού , πρέπει να πληρούνται οι ακόλουθες συνθήκες σχετικά με τις προσβολές πανικού:

Υποτροπιάζουσες προσβολές πανικού που περιλαμβάνουν τουλάχιστον τέσσερα συμπτώματα (σωματικές αισθήσεις όπως ταχυκαρδία, θωρακικό άλγος, εφίδρωση, τρόμος, πνιγμονή, δύσπνοια, ναυτία, ζάλη/τάση για λιποθυμία, παραισθησίες και εξάψεις ή ρίγος, αίσθημα αποπραγματοποίησης ή αποπροσωποποίησης και φόβοι π.χ., ότι το άτομο τρελαίνεται ή πεθαίνει).
Οι προσβολές πανικού κορυφώνονται γρήγορα και ορισμένες είναι απροσδόκητες ή εμφανίζονται αυτόματα.
Τουλάχιστον μία προσβολή πανικού ακολουθούμενη από έναν μήνα επίμονου άγχους σχετικά με την εμφάνιση περαιτέρω προσβολών ή/και δυσπροσαρμοστική μεταβολή της συμπεριφοράς που σχετίζεται με την προσβολή πανικού.
Οι προσβολές πανικού δεν μπορούν να ερμηνευθούν από κάποια άλλη παθολογική κατάσταση ή από τη χρήση κάποιας ουσίας, π.χ., καφεΐνη.
Όταν υπάρχει αγοραφοβία, φόβος ή άγχος διάρκειας τουλάχιστον έξι μηνών, για δύο ή περισσότερες καταστάσεις όπως οι δημόσιες συγκοινωνίες, οι ανοιχτοί ή κλειστοί χώροι, το να στέκεται το άτομο στην ουρά ή να βρίσκεται μέσα σε πλήθος ή να είναι έξω από το σπίτι μόνο του, όπου η εμφάνιση συμπτωμάτων τύπου πανικού θα μπορούσε να προκαλέσει δυσφορία, δηλ., σκέψεις ότι η διαφυγή μπορεί να είναι δύσκολη ή να μην υπάρχει δυνατότητα βοήθειας. Οι αγοραφοβικές καταστάσεις πρέπει να αποφεύγονται ενεργά ή να υπομένονται με έντονο φόβο ή αλλιώς να απαιτείται η παρουσία συνοδού και ο φόβος, το άγχος ή η αποφυγή να προκαλούν κλινικά σημαντική ενόχληση, η οποία είναι δυσανάλογη με τον πραγματικό κίνδυνο που εγκυμονούν οι συγκεκριμένες καταστάσεις.
Το ιστορικό σωματικών συμπτωμάτων και οι φοβικές γνωσίες του ασθενή πρέπει να εξετάζονται προσεκτικά καθώς οδηγούν στη διάγνωση. Μπορούν να συγκεντρωθούν ενδείξεις ζητώντας από τον ασθενή να κρατήσει ημερολόγιο με τα συμπτώματα άγχους ή χρησιμοποιώντας ερωτηματολόγια αυτοαξιολόγησης, όπως το Ερωτηματολόγιο Σωματικών Αισθήσεων.

Φυσικά, μπορεί να κριθεί απαραίτητη η περαιτέρω διερεύνηση των σωματικών συμπτωμάτων. Θα πρέπει να παρατηρούνται οι προσβολές πανικού, τα συμπτώματα που τις αποτελούν, η συχνότητα και η εμφάνισή τους με ή/και χωρίς ερεθίσματα ενεργοποίησης. Οι φοβικές γνωσίες μπορούν να αποκαλυφθούν με μια διαδικασία που είναι γνωστή ως Σωκρατική ή μαιευτική μέθοδος διατύπωσης ερωτήσεων, δηλ., διατύπωση επίμονων, ανακριτικών ερωτήσεων ωσότου αποκαλυφθεί η βασική αιτία του προβλήματος. Ο ασθενής μπορεί να αρνηθεί ή να αποφύγει να αποκαλύψει τους βασικούς του φόβους. Θα πρέπει να γίνεται εκτίμηση της λειτουργικής βλάβης θέτοντας ερωτήσεις σχετικά με την αποφυγή καταστάσεων κατά τις οποίες οι προσβολές πανικού μπορεί να προκαλέσουν αμηχανία, καθιστώντας έτσι δυνατή την πιθανότητα να τεθεί η σχετιζόμενη διάγνωση της αγοραφοβίας.

Η αιτιολογία της διαταραχής πανικού δεν είναι πλήρως κατανοητή και κατά πάσα πιθανότητα είναι ετερογενής. Οι βιολογικές θεωρίες περιλαμβάνουν την εσφαλμένη πυροδότηση μιας εγγενούς απάντησης άγχους και πιθανόν ενός συναγερμού ασφυξίας. Οι σχετικές ενδείξεις προέρχονται από βιολογικές δοκιμασίες πρόκλησης (το γαλακτικό οξύ και το διοξείδιο του άνθρακα πυροδοτούν τον πανικό σε άτομα που πάσχουν από τη συγκεκριμένη διαταραχή), καθώς επίσης από πειράματα σε ζώα και νευροαπεικονιστικές μελέτες σε ανθρώπους που δείχνουν ενεργοποίηση των κυκλωμάτων φόβου, όπως αυτό που περιλαμβάνει την περιϋδραγωγική φαιά ουσία.

Συχνά οι ασθενείς έχουν οικογενειακό ιστορικό διαταραχής πανικού ή άλλων διαταραχών άγχους και διάθεσης. Επιδημιολογικές μελέτες υποδηλώνουν τη σημαντική συμβολή της γενετικής, παρόλο που τα συγκεκριμένα γονίδια που εμπλέκονται δεν έχουν ακόμα ταυτοποιηθεί. Απαντάται συχνότερα στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες με αναλογία περίπου 2:1. Υπάρχει ένας συσχετισμός με τις “περιόδους φόβου” στην παιδική ηλικία και τη σεξουαλική ή σωματική κακοποίηση. Τα φοβικά συμπτώματα συχνά προηγούνται των προσβολών πανικού και η έναρξη της διαταραχής πανικού μπορεί να πυροδοτηθεί από ένα γεγονός της ζωής ή μια περίοδο έκθεσης σε συνεχές στρες. Άλλοι γνωστοί παράγοντες κινδύνου είναι το κάπνισμα, ο αλκοολισμός και οι διαταραχές του αναπνευστικού συστήματος.

Η σχέση με άλλες ιατρικές διαταραχές είναι πολύπλοκη και χρειάζεται προσεκτική αξιολόγηση. Τα σωματικά συμπτώματα μιας προσβολής πανικού μιμούνται μια σειρά παθήσεων συμπεριλαμβανομένου του άσθματος, της συμφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας, της στηθάγχης, της καρδιακής αρρυθμίας, του καλοήθους ιλίγγου θέσης και των ανωμαλιών του θυρεοειδούς.

Τα οξέα συμπτώματα της διαταραχής πανικού είναι εύκολα αντιμετωπίσιμα, ιδιαίτερα όταν δεν συνοδεύονται από χαρακτηριστικά που τα περιπλέκουν όπως έντονη αγοραφοβία και πρόβλημα με το αλκοόλ ή κατάχρηση άλλων ουσιών. Οι φαρμακευτικές θεραπείες και η ψυχοθεραπεία έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές, τόσο μεμονωμένα όσο και σε συνδυασμό. Μόλις εξηγηθεί η διάγνωση στον ασθενή, είναι συχνά λογικό να γίνεται μία αισιόδοξη πρόγνωση και μια σύντομη περιγραφή των διαθέσιμων θεραπειών, καθώς επίσης να συζητείται η θεραπευτική προσέγγιση.

Βιβλιογραφία:

Davies SJC et al. Management of panic disorder in primary care. Prescriber January 2017 doi.org/10.1002/psb.1530 Access date 19/08/2019.
πηγή:pfizer

Η κοινωνική αγχώδης διαταραχή (ΚΑΔ), γνωστή και ως κοινωνική φοβία, είναι μία διαταραχή άγχους που χαρακτηρίζεται από σημαντικό φόβο σε μία ή περισσότερες κοινωνικές περιστάσεις, γεγονός που προκαλεί σημαντική δυσφορία και μειωμένη λειτουργική ικανότητα τουλάχιστον σε ορισμένες πτυχές της καθημερινής ζωής. Αυτοί οι φόβοι πυροδοτούνται από τον αντιλαμβανόμενο ή πραγματικό έλεγχο από άλλα άτομα.1

Είναι μία από τις πιο συχνές ψυχικές διαταραχές, όπως φαίνεται και από δύο πρόσφατες έρευνες στο γενικό πληθυσμό που πραγματοποιήθηκαν στις ΗΠΑ. Και οι δύο αυτές έρευνες βρήκαν ότι σχεδόν ένα στα 10 άτομα υποφέρει από ΚΑΔ σε κάποια φάση της ζωής του.2

H KΑΔ συνήθως αρχίζει στην παιδική ηλικία ή στην αρχή της εφηβείας και λαμβάνει χρόνια μορφή. Μπορεί να προκαλέσει σημαντική δυσφορία και μείωση του μορφωτικού επιπέδου, των επαγγελματικών ευκαιριών, της ανάπτυξης επαγγελματικών, κοινωνικών και προσωπικών σχέσεων, καθώς και της οικονομικής ανεξαρτησίας. Η πρώιμη έναρξη και η χρόνια μορφή της νόσου που σπάνια συνοδεύεται από αυτόματη ύφεση συχνά προκαλεί δευτεροπαθείς συνοδές παθολογικές καταστάσεις, όπως κατάθλιψη και προβλήματα σχετιζόμενα με το αλκοόλ.2

Τα σωματικά συμπτώματα συχνά περιλαμβάνουν υπερβολική ερυθρίαση, υπερβολική εφίδρωση, τρόμο, αίσθημα παλμών και ναυτία. Μπορεί να παρατηρηθεί τραυλισμός παράλληλα με ταχεία ομιλία. Μπορούν επίσης να σημειωθούν κρίσεις πανικού όταν το άτομο νιώθει έντονο φόβο και δυσφορία. Μερικοί πάσχοντες μπορεί να καταναλώσουν αλκοόλ ή άλλα φάρμακα για να μειώσουν τους φόβους και τις αναστολές τους στις κοινωνικές εκδηλώσεις. Με αυτόν τον τρόπο, οι πάσχοντες από κοινωνική φοβία συχνά λαµβάνουν µόνοι τους φάρµακα, ιδιαίτερα αν δεν έχουν διαγνωστεί, δεν έχουν λάβει θεραπεία ή και τα δύο. Aυτό μπορεί να οδηγήσει σε αλκοολισμό, διατροφικές διαταραχές ή άλλους τύπους κατάχρησης ουσιών. Η ΚΑΔ μερικές φορές αναφέρεται ως “ασθένεια των χαμένων ευκαιριών” όπου τα άτομα παίρνουν σημαντικές αποφάσεις για τη ζωή τους λαμβάνοντας υπόψη την ασθένειά τους. Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες του ICD-10 (International Classification of Diseases), τα κύρια διαγνωστικά κριτήρια της κοινωνικής φοβίας είναι ο φόβος του να βρίσκεται κανείς στο επίκεντρο της προσοχής ή ο φόβος ότι θα συμπεριφερθεί με τρόπο αμήχανο ή ντροπιαστικό, η αποφυγή των κοινωνικών συναναστροφών και τα συμπτώματα άγχους. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν τυποποιημένες κλίμακες αξιολόγησης για τον εντοπισμό της κοινωνικής αγχώδους διαταραχής και τη μέτρηση της βαρύτητας του άγχους.1

Η έρευνα των αιτίων του κοινωνικού άγχους και της κοινωνικής φοβίας είναι πολύπλευρη και εμπεριέχει πολλαπλές οπτικές γωνίες, από τη νευροεπιστήμη έως την κοινωνιολογία. Οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμα διευκρινίσει τα ακριβή τους αίτια. Μελέτες υποδηλώνουν ότι μπορεί να παίζει κάποιο ρόλο η γενετική σε συνδυασμό με περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η κοινωνική φοβία δεν προκαλείται από άλλες ψυχικές διαταραχές ή την κατάχρηση ουσιών. Συνήθως, το κοινωνικό άγχος αρχίζει από ένα συγκεκριμένο χρονικό σημείο της ζωής ενός ατόμου και αναπτύσσεται στο πέρασμα του χρόνου καθώς το άτομο αγωνίζεται να συνέλθει. Η ήπια κοινωνική αμηχανία μπορεί εν τέλει να εξελιχθεί σε συμπτώματα κοινωνικού άγχους ή φοβίας.1

Υπάρχουν πολλές μελέτες που εξετάζουν τις νευρικές βάσεις της κοινωνικής αγχώδους διαταραχής. Παρόλο που ακόμη δεν έχουν βρεθεί οι ακριβείς νευρικοί μηχανισμοί, υπάρχουν ενδείξεις που συνδέουν την κοινωνική αγχώδη διαταραχή με τη δυσαναλογία ορισμένων νευροχημικών ουσιών και την υπερδραστηριότητα σε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου.1

Η θεραπεία πρώτης γραμμής για την κοινωνική αγχώδη διαταραχή είναι η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία (ΓΣΘ), ενώ φάρμακα όπως οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης χρησιμοποιούνται μόνο σε όσους δεν ενδιαφέρονται να κάνουν ψυχοθεραπεία. Η αυτοβοήθεια που βασίζεται στις αρχές της ΓΣΘ αποτελεί θεραπεία δεύτερης γραμμής.1

Δεδομένων των ενδείξεων ότι η κοινωνική αγχώδης διαταραχή μπορεί να προβλέψει την επακόλουθη ανάπτυξη άλλων ψυχικών διαταραχών όπως η κατάθλιψη, είναι σημαντική η πρώιμη διάγνωση και θεραπεία της. Η κοινωνική αγχώδης διαταραχή παραμένει υποαναγνωρισμένη στην πρωτοβάθμια περίθαλψη, ενώ οι ασθενείς συχνά προσέρχονται για θεραπεία μόνο μετά την έναρξη επιπλοκών όπως κλινική κατάθλιψη ή διαταραχές από κατάχρηση ουσιών.1

Βιβλιογραφία:

en.wikipedia.org/wiki/Social_anxiety_disorder, accessed October 11, 2019.
Nagata T et al. Generalized social anxiety disorder: A still-neglected anxiety disorder 3 decades since Liebowitz’s review. Psychiatry and Clinical Neurosciences 2015; 69: 724–740.
Για πλήρεις συνταγογραφικές πληροφορίες των φαρμακευτικών ιδιοσκευασμάτων που αναφέρονται, συμβουλευτείτε την αντίστοιχη Περίληψη Χαρακτηριστικών του Προϊόντος, όπως έχει εγκριθεί από τις αρμόδιες αρχές.

PP-GEP-GRC-0533-OCT19
πηγή:pfizer

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ) χαρακτηρίζεται από την παρουσία ιδεοληψιών ή καταναγκασµών ή συχνά και των δύο. 1 Eίναι η τέταρτη πιο συχνή ψυχική διαταραχή μετά την κατάθλιψη, την κατάχρηση αλκοόλ ή άλλων ουσιών και την κοινωνική φοβία με επιπολασμό ζωής σε έρευνες που γίνονται στην κοινότητα μεταξύ 1-3%. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει αναγνωρίσει την ΙΨΔ ως κύρια αιτία μη θανατηφόρας ασθένειας παγκοσμίως. Η βαρύτητα της ΙΨΔ ποικίλλει σημαντικά από άτομο σε άτομο. 2

Το βασικό χαρακτηριστικό της ΙΨΔ είναι η παρουσία ιδεοληψιών, καταναγκασµών ή και των δύο. 2

Η ιδεοληψία ορίζεται ως μία ανεπιθύμητη, παρεισφρητική σκέψη, αμφιβολία, εικόνα ή παρόρμηση που εισέρχεται επανειλημμένα στο μυαλό του ατόμου. Οι ιδεοληψίες είναι ενοχλητικές και εγωδυστονικές (δηλαδή, είναι αποκρουστικές ή ασύμβατες με τις αξίες του ατόμου). Συνήθως, το άτομο θεωρεί τις παρεισφρητικές σκέψεις παράλογες ή υπερβολικές και προσπαθεί να αντισταθεί σε αυτές. Κάποιες ιδεοληψίες θεωρούνται υπερεκτιμημένες και, σε σπάνιες περιπτώσεις, παραληρητικές ιδέες. Οι ιδεοληψίες δεν αφορούν ανησυχίες για καθημερινά ζητήματα που παρατηρούνται στη διαταραχή γενικευμένου άγχους, αντιλαμβανόμενα ελαττώματα στην εμφάνιση που παρατηρούνται στη διαταραχή σωματικής δυσμορφίας ή φόβο ύπαρξης σοβαρής ασθένειας που παρατηρείται στο άγχος υγείας. 1

Οι καταναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή νοητικές πράξεις που το άτομο νιώθει αναγκασμένο να εκτελέσει ως απάντηση σε μια ιδεοληψία. Είναι σε μεγάλο βαθμό ακούσιοι και σπάνια το άτομο αντιστέκεται σε αυτούς. Ένας καταναγκασμός μπορεί να είναι είτε εμφανής και παρατηρήσιμος από τους άλλους (όπως ο έλεγχος ότι η πόρτα είναι κλειδωμένη), είτε μια συγκαλυμμένη ψυχική πράξη η οποία δεν μπορεί να παρατηρηθεί (όπως η επανάληψη μιας συγκεκριμένης φράσης στο μυαλό). Συνήθως, είναι δυσκολότερο για κάποιον να αντισταθεί ή να ελέγξει τους συγκαλυμμένους ή νοητικούς καταναγκασμούς από ό,τι τους εμφανείς, καθώς τους “κουβαλάει” μαζί του και είναι ευκολότερο να εφαρμοστούν. Οι καταναγκασμοί στην ΙΨΔ δεν γίνονται για ευχαρίστηση, γεγονός που τους διαφοροποιεί από παρορμητικές πράξεις όπως τα ψώνια, τα τυχερά παιχνίδια ή τις παραφιλίες που συνδέονται με άμεση ικανοποίηση. 1

Μεταξύ των ενηλίκων με ΙΨΔ, η αναλογία φύλου είναι περίπου 1:1. 2 Η μέση ηλικία έναρξης είναι τα τελευταία εφηβικά χρόνια για τους άνδρες και η αρχή της τρίτης δεκαετίας της ζωής για τις γυναίκες. Ωστόσο, ΙΨΔ μπορούν να παρουσιάσουν και τα πιο ηλικιωμένα άτομα, είτε μετά από μακρύ ιστορικό της πάθησης που έχει παραμείνει αδιάγνωστη ως τη συγκεκριμένη στιγμή, είτε με συμπτώματα που έχουν εκδηλωθεί πιο πρόσφατα. 1

Τα αιτία της ΙΨΔ παραμένουν ελάχιστα κατανοητά. Η ΙΨΔ με έναρξη στην παιδική ηλικία εκτιμάται ότι είναι κληρονομική σε ποσοστό 45-65%, ενώ η ΙΨΔ με έναρξη στην εφηβεία ή στην ενήλικη ζωή είναι κληρονομική σε ποσοστό 27-47%. Παρόλο που οι μελέτες συσχέτισης ολόκληρου του γονιδιώματος έχουν υποδείξει κάποια υποψήφια γονίδια, τα ευρήματα είναι ανακόλουθα και πολλά δεν έχουν αναπαραχθεί ή επαληθευτεί μετά από αυστηρή στατιστική ανάλυση. 2 Ωστόσο, είναι πιθανό να υπάρχει γενετική προδιάθεση για ΙΨΔ βάσει δίδυμων μελετών και μελετών σύνδεσης ολόκληρου του γονιδιώματος. Αναπτυξιακοί παράγοντες μπορεί να περιλαμβάνουν συναισθηματική, σωματική και σεξουαλική κακοποίηση ή παραμέληση, κοινωνική απομόνωση, πείραγμα ή εκφοβισμό. Ψυχολογικοί παράγοντες που διατηρούν την ΙΨΔ περιλαμβάνουν μία υπερβολική αίσθηση ευθύνης και μαγικής σκέψης, μη ανοχή της αβεβαιότητας και πεποίθηση της δυνατότητας ελέγχου των παρεισφρητικών σκέψεων. Οι στρεσογόνοι παράγοντες περιλαμβάνουν την κύηση και τη μεταγεννητική περίοδο. 1

Αρκετές εγκεφαλικές δομές και λειτουργίες εμπλέκονται στην ΙΨΔ. Μελέτες έχουν δείξει επανειλημμένα υπερδραστηριότητα στον κογχομετωπιαίο φλοιό και στον κερκοφόρο πυρήνα. Άλλες βασικές εμπλεκόμενες περιοχές (που υποδηλώνουν ανωμαλίες στις λειτουργικές ή δομικές συνδέσεις) περιλαμβάνουν τον πρόσθιο φλοιό του προσαγωγίου, το θάλαμο, την αμυγδαλή και τον βρεγματικό φλοιό. Νευροψυχολογικές μελέτες που περιελάμβαναν ασθενείς με ΙΨΔ κατέδειξαν ελλείμματα στις γνωστικές ικανότητες που συνδέονται με τη λειτουργικότητα του μετωπιαίου λοβού και των σχετιζόμενων μετωπο-υποφλοιωδών δομών, όπως η εκτελεστική λειτουργικότητα, η παρορμητικότητα στην κινητική λειτουργία και η γνωστική ακαμψία (δηλ., μη αλλαγή της συμπεριφοράς βάσει νέων πληροφοριών). 2

Συχνά η ΙΨΔ διαγιγνώσκεται εσφαλμένα ως άγχος ή κατάθλιψη, ενώ τόσο αυτές όσο και άλλες παθήσεις μπορούν επίσης να διαγνωστούν εσφαλμένα ως ΙΨΔ. Για να γίνει διάγνωση ΙΨΔ, ένα άτομο πρέπει να εμφανίζει ιδεοληψίες, καταναγκασμούς ή και τα δύο. 2

Οι απλές ερωτήσεις προσυμπτωματικού ελέγχου για ΙΨΔ χρειάζονται μόνο μερικά λεπτά για να απαντηθούν και μπορούν να υποδείξουν την ανάγκη για περαιτέρω παραπομπή. Οι οδηγίες του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας και Κλινικής Υπεροχής (National Institute for Health and Clinical Excellence, NICE) υποδηλώνουν ότι οι ακόλουθες ερωτήσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην κλινική πράξη για τη διάγνωση της ΙΨΔ όταν τα συμπτώματα προκαλούν σημαντική ενόχληση ή παρεμβαίνουν στη ζωή ενός ατόμου: 1

Πλένεστε ή καθαρίζετε συνέχεια;
Ελέγχετε τα πράγματα συνέχεια;
Υπάρχουν σκέψεις που σας ενοχλούν συνέχεια και από τις οποίες θα θέλατε να απαλλαγείτε αλλά δεν μπορείτε;
Σας παίρνει πολύ χρόνο να ολοκληρώσετε τις καθημερινές σας δραστηριότητες;
Ασχολείστε συνέχεια με το να βάζετε τα πράγματα σε συγκεκριμένη σειρά ή σας ενοχλεί πολύ η ακαταστασία;
Σας βασανίζουν αυτά τα προβλήματα;
Αν ένα άτομο απαντήσει θετικά σε μία από τις παραπάνω ερωτήσεις, πρέπει να γίνει μια πιο επίσημη διαγνωστική συνέντευξη.

Έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι μπορούν να σπαταλήσουν 10 ή περισσότερα χρόνια παλεύοντας με την ΙΨΔ προτού λάβουν την κατάλληλη βοήθεια. Ο ρόλος των αισθημάτων ντροπής και στίγματος είναι κοινός σε πολλά προβλήματα ψυχικής υγείας αλλά μπορεί να είναι ιδιαίτερα προβληματικός σε άτομα με ΙΨΔ που έχουν εγωδυστονικές σεξουαλικές ή βίαιες σκέψεις. Τα άτομα με ΙΨΔ περιγράφουν επίσης ότι αποκτούν μεγάλη επιδεξιότητα στο να κρύβουν τους καταναγκασμούς τους σε μια προσπάθεια να συνεχίσουν να λειτουργούν ως συνήθως. 1

Πολλοί τύποι ψυχοθεραπείας έχουν εξεταστεί στη θεραπεία της ΙΨΔ. Ενδείξεις από τυχαιοποιημένες μελέτες, ωστόσο, υποστηρίζουν έντονα τη χρήση θεραπείας έκθεσης και παρεμπόδισης αντίδρασης ή γνωστικής θεραπείας για την ΙΨΔ. 2 Επιπρόσθετα με την έκθεση και παρεμπόδιση αντίδρασης, οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (Selective Serotonin Reuptake Inhibitors, SSRIs) είναι αναγνωρισμένοι ως η φαρμακευτική θεραπεία εκλογής - πρώτης γραμμής. 1

Βιβλιογραφία

Veale D & Roberts A. Obsessive-compulsive disorder. BMJ 2014; 348:g2183
Grant JE. Obsessive-compulsive disorder. N Engl J Med 2014; 371:646-53
PP-GEP-GRC-0484-JUN19
πηγή: pfizer